• 1
  • 2
  • 3

Nowości

  • Z dziejów sztucznej muszki w Transylwanii

    Z DZIEJÓW SZTUCZNEJ MUSZKI W TRANSYLWANII Ernest Friedel, dyrektor Märkischen Provinzial-Museum w Berlinie, w 1886 r. odbył podróż na Węgry Czytaj więcej
  • Oceny prawne kłusownictwa rybackiego

    Wojciech Radecki Oceny prawne kłusownictwa rybackiego Streszczenie zwróceniem uwagi na różne warianty zbiegu wykroczeń i przestępstw z ustawy rybackiej z Czytaj więcej
  • No Killowscy - desantowcy

    Będę podziwiany, a efekt psychologiczny jest taki, że część pozostałych wędkarzy nie chcąc być frajerami i czekać, aż im przełowią Czytaj więcej
  • Roboty utrzymaniowe i prace regulacyjne

    Roboty utrzymaniowe i prace regulacyjne Od 50. lat XX wieku ten sam sposób działania. Obecnie część robót hydrotechnicznych jest współfinansowana ze środków Funduszy Europejskich. Począwszy Czytaj więcej
  • Przywrócenie ciągłości biologicznej rzek

    Przywrócenie ciągłości biologicznej rzek. Sztuczne bariery zatrzymują transport rumowiska, zmieniając skład osadów rzecznych oraz naturalną erozję rzeki. Bariery mają również wpływ na Czytaj więcej
  • Rewitalizacja, renaturyzacja

    Rewitalizacja, renaturyzacja. Priorytety środowiskowe wynikające z Dyrektywy Wodnej. Niniejsze rozważania dotyczą cieków o charakterze podgórskim i górskim, ponieważ świat zwierzęcy Czytaj więcej
  • Melioracja, regulacja, zabudowa

    Melioracja, regulacja, zabudowa. Czy to są priorytety środowiskowe! Przed II Wojną Światową – woda jeszcze była. Sprzyjał temu system kilkudziesięciu tysięcy Czytaj więcej
  • Wczoraj wyszedłem nad rzekę, 6

    Wczoraj wyszedłem nad rzekę 6         Rozleniwiony, przesycony słońcem lipiec. Kolejne dni obłędnego słońca, duchota nagrzanego powietrza. Ta ciepła miękkość Czytaj więcej
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • 6
  • 7
  • 8
  • 9
  • 10
  • 11
  • 12
  • 13
  • 14
  • 15
  • 16
  • 17
  • 18
  • 19
  • 20
  • 21
  • 22
  • 23
  • 24
  • 25
  • 26
  • 27
  • 28
  • 29
  • 30
  • 31
  • 32
  • 33
  • 34
  • 35
  • 36
  • 37
  • 38

Inwentaryzacja gniazd tarłowych na Słupi

 

1.Wstęp
Słupia jest jedną z głównych rzek Pomorza Środkowego, do których wpływają na tarło trocie, a w ostatnich latach dzięki działaniom restytucyjnym również łososie. Dzięki wybudowanej nowoczesnej przepławce na jazie w Słupsku, wędrujące ryby mogą docierać na tarliska znajdujące się w Słupi do elektrowni w Krzyni, oraz do dopływów: Glaźna, Kwacza, Żelkowa Woda, Kamienna, Skotawa. Inwentaryzacją objęto odcinki rzek dostępne dla troci i łososia tj. Słupię od rozlewiska poniżej zapory w Krzyni do ujścia Skotawy, Skotawę od elektrowni w Skarszewie Dolnym do ujścia do Słupi, Kwaczą, Glaźną od młyna w Krępie do ujścia do Słupi.

awys33 10a
Inwentaryzacje przeprowadzali wędkarze z Klubu „Trzy Rzeki” przy ZO PZW Słupsk i pracownicy Parku Krajobrazowego”Dolina Słupi” po uprzednim przeszkoleniu nad wodą przez dr. Piotra Dębowskiego z IRŚ Pracowni Rybactwa Rzecznego w Gdańsku.


2.Metodologia
Liczenie gniazd przeprowadzono w grudniu 2003 roku. Termin wydawał się optymalny, ponieważ tarło troci było już właściwie ukończone, zauważono tylko kilka troci pływających w okolicach tarlisk i dwie pary w trakcie tarła, a jednocześnie kopce tarłowe nie uległy jeszcze zaglonieniu i były dobrze widoczne, jako górki jasnego, oczyszczonego z glonów i piasku żwiru na tle ciemnego zazwyczaj dna. Przyjęto metodę klasyfikacji gniazd zaproponowaną przez dr. Dębowskiego. Gniazda dzielono ze względu na ich wielkość tj. o średnicy do 1m zaliczano jako małe, od 1m do 2m jako średnie, powyżej 2m jako duże. W związku z tym, że niemożliwe jest określenie gatunku ryby po kształcie gniazda przyjmuje się, że gniazda małe są zakładane przez pstrągi potokowe, (ewentualnie niewielkie trocie), gniazda średnie klasyfikuje się jako typowo trociowe, natomiast gniazda duże tj. powyżej 2m mogły zostać wykonane przez łososie, choć wydaje się zazwyczaj,że są to gniazda troci. Podczas wcześniejszych obchodów rzeki czasami obserwowano tarło kolejnych par ryb w tych samych miejscach, w takich sytuacjach kolejne samice bardzo rozbudowują takie gniazdo, czasami kopiec żwiru przesunięty ogonami kolejnych samic osiąga dużą wysokość i wyraźnie załamuje nurt na powierzchni rzeki. Ocenianie wielkości ryb w takim przypadku po wielkości gniazda może być tylko mylące.

awys33 10a
Do inwentaryzacji zaliczano tylko gniazda, które nie budziły żadnych wątpliwości, co do ich pochodzenia tzn. musiały zawierać sekwencje kopiec z żwiru i wybity ogonem samicy dołek przed nim. Wszelkie oczyszczenia żwiru z niewyraźnym rysunkiem kopca, lub jasne górki żwiru na głębokości uniemożliwiającej jednoznaczną ich identyfikację były w inwentaryzacji pomijane. Również pomijano gniazda o średnicy poniżej 0,5m.
Liczenie odbywało się za pomocą identyfikacji wzrokowej za pomocą okularów polaryzacyjnych podczas obchodu z brzegu. Dopływy były opisywane z jednego brzegu, natomiast Słupia była opisywana przez dwie grupy wolontariuszy idących równolegle po obu stronach rzeki. W razie wątpliwości, co do wielkości opisujący podchodził do gniazda w spodniobutach i zniekształcony obraz podwodny weryfikował z bliska. Liczenie gniazd na Słupi jest możliwe głównie w sobotę i niedzielę, gdy zespół elektrowni Gałęźna, Konradowo, Krzynia w związku z mniejszym zapotrzebowaniem energetycznym podczas weekendu ogranicza przepływ wody. Poziom wody obniża się o około 60cm, dzięki czemu dno rzeki jest dobrze widoczne na dużej powierzchni.
Opisywane rzeki zostały podzielone na w miarę równe odcinki podzielone mostami, kładkami, lub jazami. Każdy odcinek został indywidualnie opisany. Dodatkowo na mapce wyróżniono opisane fragmenty rzek z zaznaczeniem odcinków gdzie występowało zgrupowanie gniazd, oraz gdzie zagęszczenie tarlisk było szczególnie duże.

3.Wyniki

SŁUPIA
została podzielona na dwa odcinki: Krzynia – most drogowy w Leśnym Dworze i Leśny Dwór – ujście Skotawy. Charakter rzeki na tych dwóch odcinkach jest zbliżony, szerokość kilkanaście metrów, głębokość 0.8-2.5m, rzeka w miarę zbliżania się do ujścia Skotawy pogłębia się. Na całym odcinku występują zakola na przemian z odcinkami prostymi, często w nurcie leżą zwalone drzewa, a brzegi są na ogół strome z oberwanymi burtami. Wahania poziomu wody w cyklu dobowym i tygodniowym powodują dosyć intensywne procesy erozyjne brzegów rzeki.

Odcinek Krzynia – Leśny Dwór
Wypływ z rozlewiska poniżej elektrowni w Krzyni ma charakter uregulowanego kanału z dnem piaszczystym z domieszką muszli raciecznicy. Na tym fragmencie obserwowane były doły mające charakter gniazd tarłowych, ale ze względu na podłoże, które nie spełniało warunków do inkubacji ikry nie były one uwzględniane w ewidencji. Pierwsze zgrupowanie gniazd napotkano ok. 800m poniżej połączenia rzeki ze starym korytem. Następne duże tarlisko znajdowało się poniżej pierwszego ok. 600m i zaczynało się poniżej wyspy i miało długość ok. 400m. Odcinek ten jest dosyć szeroki z płytkimi meandrami o podłożu w dużej mierze żwirowym, zlokalizowano tam kilkanaście gniazd. Jest to największe tarlisko na tym odcinku. Dalej do mostu zlokalizowano dwa skupiska po parę gniazd, ostatnie dwa duże gniazda można było zaobserwować z mostu drogowego w Leśnym Dworze.

awys33 09a
Odcinek Leśny Dwór – ujście Skotawy

Rzeka ma podobny charakter jak powyżej, częściej jednak występują odcinki z głębszą wodą. Pierwsze 3 gniazda założone były zaraz poniżej mostu, dalej parę pojedynczych gniazd zlokalizowanych było na odcinku ok.300m zakończonym ostrym łukiem w lewo (pod lasem). Na zakręcie tym znajduje się dogodne podłoże żwirowe, w którym zlokalizowano 4 kopce tarłowe. Następny kilometr rzeki to odcinek z paroma pojedynczymi gniazdami, gdy rzeka zbliża się do lasu następuje zwiększenie ilości tarlisk, niektóre z nich są bardzo duże. Po wpłynięciu ponownie w łąki gniazda zlokalizowane są pojedynczo lub ze względu na znaczną głębokość nie można ich zauważyć. Choć niektóre z nich osiągają wielkość 3-4m. Na około 1km przed ujściem Skotawy znajduje się największe tarlisko na tym odcinku. Jest to miejsce gdzie rzeka podmywa dużą leśną skarpę tworząc bystrza i przez miejscową ludność nazywane jest ”łososiową górką”. Na tym odcinku ok. 200m zostało policzone 18 gniazd. Poniżej tego tarliska, aż do ujścia Skotawy nie znaleziono żadnego gniazda.

awys33 02
SKOTAWA
Została podzielona na trzy odcinki; od elektrowni w Skarszewach Dolnych do mostku drewnianego w Skarszewach Dolnych, od mostku do nieczynnego wiaduktu kolejowego, od wiaduktu do ujścia. Rzeka na opisywanym fragmencie posiada podobny charakter. Szerokość ok. 5-8m, głębokość 0.5 – 1m ,stosunkowo duży spadek, żwirowate lub piaszczyste dno, w nurcie częste kamienie, zwalone drzewa. Bystry prąd nieco zwalnia dopiero przed ujściem do Słupi.


Odcinek Elektrownia Skarszów Dolny – drewniany mostek w Skarszowie Dolnym

Rzeka ma charakter wody górskiej, liczne bystrza, kamieniste i żwirowe dno, częste pomycia burt brzegowych, głęboczki na przemian z płyciznami. Ten ok. 500m odcinek wydaje się być idealnym tarliskiem troci, łososi, i pstrągów potokowych. Gniazda były zlokalizowane na całym odcinku, ze szczególnym nasileniem w okolicach elektrowni. Zarówno elektrownia uniemożliwiająca dalszą wędrówkę rybom jak i podłoże składające się w dużej mierze ze żwiru i otoczaków sprawiają, że zagęszczenie gniazd w stosunku do długości odcinka było tu największe z pośród badanych odcinków Słupi i jej dopływów.

awys33 03
Odcinek mostek w Skarszewie Dolnym – stary wiadukt
Odcinek ma długość ok. 500m i charakterem jest podobny do wyższego. Jest trochę płytszy. Pierwsze duże zgrupowanie kilkunastu gniazd znajduje się na długości ok. 200m poniżej mostku, drugie mniejsze poniżej ruin starej papierni.

awys33 03
Odcinek stary wiadukt – ujście do Słupi
Długość ok. 500m.Prąd rzeki początkowo dosyć bystry w miarę zbliżania się do Słupi zwalnia. Gniazda zostały zlokalizowane tylko w pierwszej połowie odcinka. Ich ilość w stosunku do odcinków znajdujących się wyżej była wyraźnie mniejsza.

awys33 05

KWACZA
Lewobrzeżny dopływ wpadający do Słupi na wysokości Zajączkowa. Szerokość tego strumienia wynosi 3-4m, nurt raczej spokojny, na przeważającej długości Kwacza jest uregulowana i płynie przez łąki. Odcinki dogodne do odbywania tarła raczej nieliczne. Dla troci dostępna jest na całej długości dzięki przepławce zlokalizowanej na jazie przy hodowli pstrąga tęczowego w Luleminie Rzeka została podzielona na trzy odcinki: ujście prawobrzeżnego dopływu – jaz w Luleminie, jaz w Luleminie – most drogowy w Kwakowie, Most w Kwakowie – ujście do Słupi.

awys33 06
GLAŹNA
Prawobrzeżny dopływ uchodzący do Słupi na wysokości Łosina dla troci dostępny do jazu przy starym młynie zlokalizowanym w Krępie. Szerokość strumienia 2-3m, na całej długości uregulowany, na opisywanej długości występują dwa niewysokie progi betonowe, które są pokonywane przez wędrujące ryby. Umocnienia z faszyny w dużej mierze są zniszczone, dno przeważnie piaszczyste, jedynie na fragmentach występuje podłoże żwirowe. Opisywany odcinek został podzielony na trzy części: młyn – most drogowy w Krępie, most – kładka dla pieszych, kładka – ujście do Słupi.

awys33 07
4.Lokalizacja i budowa gniazd
Na wszystkich badanych odcinkach rzek stwierdzono zakładanie gniazd tarłowych przez trocie lub łososie. Ilość gniazd wydaje się być ściśle powiązana z rodzajem podłoża, jakie jest na danym odcinku. Ryby te na lokalizacje swoich gniazd wybierają dno o żwirowym charakterze, gdzie średnica żwiru mieści się w przedziale ok. 20-40mm, przepływ wody jest w miarę stały a dno wznosi się do powierzchni. Często gniazda są lokalizowane po zewnętrznych łukach rzeki przy brzegu, gdzie nurt odsłania warstwy zawierające pospółki i żwiry o odpowiednich parametrach. Co ciekawe gniazda często są zakładane przez ryby co roku w tych samych miejscach z dokładnością do kilkunastu centymetrów.
Zazwyczaj dogodne warunki występują na tych odcinkach gdzie rzeka przepływa lub zbliża się do lasu. Czasami dno rzeki wydaje się na pierwszy rzut oka idealne dla założenia przez trocie lub łososie gniazda, a ryby z sobie tylko znanych powodów takie odcinki omijają. W Słupi ilość dużych gniazd była większa niż w dopływach, ale nie wiadomo czy wynikało to z wielkości ryb ( duże osobniki wolą odbywać tarło na większej rzece, gdyż czują się tam bezpieczniej), czy raczej z powodu mniejszego kłusownictwa na głównej rzece (nie płoszone ryby mogą spokojnie rozbudowywać gniazda tarłowe). Gniazda składają się zazwyczaj z półkolistego żwirowego kopca u nasady, którego występuje zagłębienie powstałe od uderzeń ogonem przez samice. Wypłukany z żwiru piasek często odkłada się za gniazdem i jest widoczny jako jasny „kołnierzyk” okalający kopiec. Często gniazda łączą się ze sobą i nie zawsze można jednoznacznie ocenić ich liczbę znajdujących się w takim tarlisku. Gdy gniazdo „opiera się” o burtę brzegową zamiast rozbudowywać się w szerz ma kształt bardziej podłużny i jest bardziej rozbudowane w pionie tzn. głębszy dołek i wyższy kopiec. Często w takim wypadku ryby budując kopiec przysypują żwirem znajdujące się pod wodą pnie drzew lub kępy roślinności.

5.Wnioski
Dzięki sprawnej przepławce wybudowanej przy jazie w Słupsku ilość tarlaków troci, a być może również łososi docierających na tarliska zlokalizowane w środkowej Słupi i jej dopływach znacznie wzrosła w stosunku do lat ubiegłych. Przeprowadzona inwentaryzacja wykazała, że ryby te docierają na tarliska i zakładają tam gniazda. Na opisywanych odcinkach zlokalizowano w sumie 241 gniazd ryb łososiowatych z tego 172 gniazda średnie i duże, które zostały założone przez trocie lub łososie. Nieznane jest powodzenie naturalnego tarła w poszczególnych odcinkach rzeki Słupi jak i jej dopływów. Należy przypuszczać, że podstawowym parametrem determinującym przeżywalność złożonej w gnieździe ikry jest zapiaszczenie żwiru w kopcu. Aby stwierdzić jak wydajne są poszczególne tarliska należy przeprowadzić późnym latem odłowy za pomocą agregatów elektrycznych w zinwentaryzowanych miejscach tarliskowych i określić ilość narybku, jaka się w bezpośredniej bliskości gniazd znajduje ( zakłada się, że narybek pozostaje w okolicach tarliska do jesieni). Porównując te wyniki z ilością gniazd można będzie w przybliżony sposób określić przydatność poszczególnych odcinków do inkubacji ikry i przeżywalności wylęgu. Mając dane wartościujące poszczególne odcinki i dopływy można prowadzić działania ochronne tzn. przede wszystkim ochrone przed kłusownictwem w okresie tarła ze szczególnym zwróceniem uwagi na tarliska szczególnie cenne ze względu na reprodukcję gatunku.

Innym rodzajem działania, którego podjęcie należałoby rozważyć jest częściowa renaturalizacja niektórych odcinków strumieni np.Kwacza i Glaźna pod względem przywrócenia ich przydatności do odbywania w nich tarła przez ryby łososiowate. Regulacje i zabiegi melioracyjne na długich odcinkach spłaszczyły poprzeczny i podłużny przekrój tych cieków w związku z tym ich dno jest często monotonnie piaszczyste. Podjęcie prac mających na celu zróżnicowanie charakteru dna powinno skutkować zwiększeniem powierzchni tarlisk w takich miejscach.

Podstawowym działaniem, które korzystnie wpłynie na wzrost liczby tarlisk i ich produktywności jest jednak udrożnienie za pomocą przepławek jak największego areału rzek. Wśród potencjalnych rzek tarliskowych należy wymienić rzeki: Kamienica i Skotawa. Kamienica ma bystry prąd, kamienisto-żwirowe dno, i dziki nieuregulowany charakter. Na całej swojej długości wydaje się być idealnym tarliskiem ryb łososiowatych, Jednak, aby umożliwić rybom dostęp do niej należałoby wybudować dwie duże przepławki na zaporach w Krzyni i Konradowie. Mniej problematyczne jest udrożnienie Skotawy. Wykonując niewysoką przepławkę na starym korycie Skotawy powyżej elektrowni w Skarszewie Górnym udostępnia się rzekę do Dębnicy Kaszubskiej i Warblewską Strugę. W Dębnicy przy jazie garbarni znajduje się prawie ukończona przepławka, którą można małym nakładem środków uruchomić. Dzięki tym działaniom można udostępnić trociom i łososiom ponad 10 km tarlisk.



W liczeniu brali udział:
Park Krajobrazowy "Dolina Słupi"
Marcin Miller
Ireneusz Litwin
Andrzej Grzybowski
Józef Wysiński

Słupski Klub Muchowy "Trzy Rzeki"
Artur Wysocki
Tomasz Kraśnik
Roman Sil
Borys Błochowiak

ZO PZW Słupsk
Andrzej Kucułyma

o mnie

Tags: wędkarstwo muchowe

Na Forum
Temat
Odpowiedzi
Przejrzane
Odpowiedź
Odszedł Staszek Rzepka
Przez Marek Kowalski Pt 02 Wrz 2022 12:36 pm Forum Forum ogólne
0
39454
Pt 02 Wrz 2022 12:36 pm Przez Marek Kowalski
Nowy na forum - użytkownicy przedstawiają się
Przez Piotr F So 09 Lip 2022 10:23 pm Forum Forum ogólne
1
12628
So 09 Lip 2022 10:23 pm Przez Sebaruszkiewicz
Soła
Przez Stan Cios Cz 08 Lip 2021 12:54 am Forum Forum ogólne
0
30810
Cz 08 Lip 2021 12:54 am Przez Stan Cios
Rajcza
Przez Stan Cios Wt 23 Mar 2021 2:20 am Forum Forum ogólne
0
30569
Wt 23 Mar 2021 2:20 am Przez Stan Cios
Czy pstrąg jest głodny?
Przez Sebaruszkiewicz Pt 19 Lut 2021 3:00 pm Forum Dyskusje o Artykułach
0
40290
Pt 19 Lut 2021 3:00 pm Przez Sebaruszkiewicz