Czyszczenie tarlisk c.d.

ryby, metody, sprzęt, recenzje, wydarzenia...
Artur Wysocki
+100 postów! Forumowy Weteran!
Posty: 323
Rejestracja: 02 paź 2002, 12:22

Czyszczenie tarlisk

Postautor: Artur Wysocki » 10 paź 2002, 17:33

Interesuje mnie problem naturalnego tarła w rzekach północnych. Ilość transportowanego drobnego piasku przez wodę jest duża, a spadek rzek niewielki w rezultacie tarliska w listopadzie i grudniu są często mocno zapiaszczone. W związku z tym prosze o podpowiedź:
1. Czy celowe jest pomaganie rybom łososiowatym w przygotowaniu tarliska i czy są jakieś opracowania na ten temat.
2. Jeśli tak, to jak wytypować miejsce najbardziej optymalne ( czy tam gdzie pstrągi tarły się do tej pory, choć miejsca te na przestrzeni lat ulegają zmianom, czy tam gdzie podłoże jest najbardziej odpowiednie, jaka kalibracja żwiru)
3. Jak fizycznie wykonuje się takie prace.

Tak na marginesie to rzeczywiście temat absolutnie nowy i nie dziwi pewien dystans u kolegów co do jego celowości. Choć podobne reakcje musiało wzbudzać kiedyś zakładanie krześlisk w jeziorach i zawieszanie budek lęgowych w lasach.
Józef Jeleński

Postautor: Józef Jeleński » 20 paź 2002, 22:27

Od czterech lat ze skutkiem pozytywnym co jesieni czyścimy żwir potencjalnych tarlisk pstrągów w dorzeczu górnej Raby, głównie w dopływach, na granicy możliwego ciągu tarłowego, poniżej wysokich zapór przecirumowiskowych, W efekcie uzyskujemy wzrastające ilości dzikiego narybku, oraz zwiększającą się ilość gniazd tarłowych pstrągów.
Żwir oczyszczony jednej jesieni jest łatwiejszy do oczyszczenia następnej jesieni, co świadczy o relatywnej trwałości wykonanych prac mimo braku poprawy warunków zewnętrznych wpływających na zamulenie żwiru w potokach. Prace wykonujemy przy użyciu spalinowego aparatu ciśnieniowego do mycia wodą i plandek do nakrywania oczyszczonego żwiru. Jest to zestaw w miarę wydajny w wodzie o głębokości 15 do 20 cm, gdzie struga wody pod ciśnieniem i wtłoczone do wody powietrze jest w stanie oczyścić warstwę żwiru do głębokości około 20 cm pod dnem (powinno być do 30 cm), w ilości około 10 m kw. na godzinę.

Celowość zabiegów stwarzających możliwość odbycia naturalnego tarła pstrągom jest oczywista: brak skutecznego tarła jest podstawową przyczyną niepowodzeń gospodarowania rybami łososiowatymi. Unika się też w ten sposób wszelkich wad systemu polegającego na zarybianiu, oczywistych dla osób zainteresowanych uzyskiwaniem znaczącej ilości autochtonicznych dzikich ryb w rejonie gospodarowania. W szczególności konieczne jest zapewnienie odpowiedniej jakości żwiru tarlisk, najczęściej pogarszającej się z wielu względów antropogennych (erozja brzegów rzeki, dopływ zawiesin i zanieczyszczeń z zewnątrz, kanalizacja cieku itp). Żwir powinien posiadać uziarnienie od 2 do 100, nawet 150mm, średnie uziarnienie 20 do 30mm (50% ziaren żwiru powinno pozostać na sicie 20 do 30 mm), a zawartość części mniejszych niż 2mm powinna być do 10%, maximum do 20%. Przy zawartości piasku i mułu do 10% przeżywalność od ikry do wylęgu wnosi około 90%, przy 20% już tylko około 30%, a przy zawartości piasku 30%, przeżywalność spada do około 5% W polskich warunkach przeżywalność ikry w gniazdach określa się zazwyczaj poniżej 5%, co zgadza się z moimi obserwacjami, że naturalny żwir w południowej Polsce posiada zawartość piasku rzędu 30 do 40%. Jeśli nie ma możliwości stałego polepszenia jakości żwiru tarlisk poprzez zabiegi środowiskowe, to każda, nawet okresowa poprawa jakości żwiru, szczególnie pomiędzy październikiem a majem, daje wyniki w postaci zwiększonej ilości przeżywającego naturalnego wylęgu. Tym bardziej, że wypływający wylęg potrafi przedrzeć się poprzez warstwę piasku o grubości do 8 cm, o ile tylko stały przepływ wody w głębi żwiru tarliska pozwala mu przeżyć do tego terminu.

Wybór miejsca odpowiedniego na tarlisko jest stosunkowo prosty to każde miejsce na tak zwanym "garbie" ze żwirem, który po oczyszczeniu odpowiadał będzie pstrągom, "Garb", to miejsce, w którym głębocżka o stosunkowo małym spadku lustra wody kończy się i przechodzi w bystrzynę. W takich miejscach zmiana spadku hydraulicznego powoduje, że woda ma tendencję wypływania z dna do góry, co jest konieczne dla akceptacji miejsca przez ikrzycę i dla udanej inkubacji ikry. Jeśli tak oczyszczone tarlisko nie zostało wykorzystane, to można w nim zakopać niewielkie ilości ikry z wylęgarni licząc, że wylęgłe z niej pstrągi powrócą za 3, 4 lata do miejsca w którym się wylęgły.

Strategiczne dobrane miejsca tarlisk to takie, które znajdują się na terenie gospodarowania, są zabezpieczone przed kłusownikami i drapieżcami, dużymi wezbraniami, zanieczyszczeniami itp Sam fakt odbywania tarła przez pstrągi w danym miejscu nie musi świadczyć o wyjątkowej przydatności tego miejsca. Zdarza się, że pstrągi z braku lepszych używają miejsc i żwiru gorszej jakości, zresztą zwykle z powodzeniem, choć o wymiernie mniejszej przeżywalności ikry.

W przypadku rzek i strug na północy Polski, kreowanie tarlisk powinno się chyba rozpocząć od stworzenia serii "głęboczek-bystrzyn"; poprzez odpowiednie wykaszanie roślin podwodnych w lecie, przymocowywanie odpadów drewnianych przy dnie. oraz wybór miejsc poniżej piętrzeń, które powodują zatrzymanie wleczonego piasku. Przed samym tarłe (połowa października) powinno nastąpić samo czyszczenie żwiru, które powinno łączyć czynność grabienia/bronowania z wtłaczaniem wody i powietrza pod powierzchnię żwiru.

Końcowej kontroli jakości żwiru można dokonać w bardzo prosty sposób: rozprostowana dłoń powinna bez trudu dać się zagłębić w żwirze. Dobre tarlisko może być wykorzystane nawet w ilości 1 gniazda na 1 m kw. oczyszczonego żwiru, toteż potrzeby oczyszczonej powierzchni rzadko przekraczają 100 m kw. /ha rejonu gospodarowania (poniżej 1% powierzchni cieku).

Tam, gdzie brak żwiru o odpowiednim uziarnieniu. można zamówić odpowiednie frakcje naturalnego, nie kruszonego żwiru i umieścić je odpowiednio w potoku. Podstawowa frakcja to 20/40mm z niewielką domieszką 10/20mm i 40/100mm (np. 60 do 70% + 20 do 25% + 10 do 15 %). Ważne, żeby w mieszance było jak najmniej piasku i by uziarnienie mieszanki nie pozwalało na szybkie zamulenie jej wolnych przestrzeni. Najlepszym miejscem na umieszczenie zakupionego żwiru jest młynówka, w której będzie można regulować (ustabilizować) przepływ wody i przez to uniknąć straty żwiru podczas wezbrań rzeki. Koszt zakupu żwiru jest znikomy w porównaniu z kosztami koniecznego transportu i robocizny w warunkach terenowych, toteż rozważać trzeba lokalizacje w pobliżu dróg dojazdowych.

Przygotowuję artykuł "Sztuczne urządzenia do wspomagania naturalnego tarła", które ukaże się wkrótce w dziale Fair Fly i obejmie oprócz ulepszania naturalnych tarlisk urządzanie kanałów tarłowych i inkubacyjnych, które wyczerpują cały zestaw środków pozwalających unikać wad gospodarowania opartego na zakupie obcego materiału zarybieniowego.

Józef Jeleński

Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 14 gości